نقش دندان عقل در بی نظمی دندان ها

به گفته دکتر برهمن سبزواری متخصص ارتودنسی  و استادیار دانشکده دندان پزشکی رفسنجان خیلی از کسانی که دندانهای بهم‌ ریخته‌ای دارند رویش دندان عقل و فشار آن بر دیگر دندان‌ها را عامل بر هم ریختن نظم دندان‌ها می‌دانند، در این مقاله میخواهیم به نقش دندان عقل در بی نظمی دندان ها بپردازیم ، به همین دلیل اصرار به کشیدن هر چه زودتر دندان‌های عقل دارند. کشیدن دندان عقل نهفته یا نیمه‌ نهفته شرایطی دارد که بر اساس آن‌ها بسیاری از دندان‌پزشکان به بیمارانشان خارج کردن دندان عقل را توصیه می‌کنند، اما جالب است بدانید تحقیقات جدید نشان می‌دهد نقش دندان‌های عقل بر بهم‌ریختن نظم دندان‌های فک بسیار ناچیز و تنها در حدود ده درصد است.

بی‌نظمی دندان‌ها (کراودینگ) ناشی از عدم تناسب بین اندازه دندان‌ها و فضای قوس فکی است، به این معنی که فضای قوس برای قرار گرفتن مرتب تمام دندان‌ها کافی نیست؛ در این شرایط برخی از دندان‌ها به شکل نامنظم و یا خارج از قوس رویش می‌یابند. عوامل ایجاد کننده بی‌نظمی دندان‌ها می‌توانند محیطی (اکتسابی)  و یا ارثی ( ژنتیکی ) باشند، خصوصا ابعاد فکین که به شدت تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است. در بین عوامل محیطی می‌توان از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری را نام برد که اغلب به دنبال پوسیدگی رخ می‌دهد. فاکتور محیطی دیگر که نقش آن همچنان مورد بحث می‌باشد فشار ناشی از رویش دندانهای عقل است.

برخی بر این باورند که نقش دندان عقل در بی نظمی دندان، به دلیل فشار بر دندانهای جلو‌تر باعث حرکت آن‌ها و در نتیجه بی‌نظمی دندان‌ها شود و توصیه می‌کنند که دندانهای عقل هم در افراد عادی و هم در بیماران پس از اتمام درمان ارتودنسی ثابت خارج گردند. با این وجود شواهد علمی در بسیاری از موارد خلاف آنرا نشان می‌دهد. در صورتی که فشار دندانهای عقل، بتواند دندانهای جلو‌تر را جابجا کند این پدیده تنها در موارد معدودی رخ خواهد داد که دندانهای عقل، افقی یا با زاویه‌ای خاص رویش یابند. ولی بی‌نظمی دندانی در طیف وسیعی از افراد رخ می‌دهد که در بسیاری از آن‌ها، دندانهای عقل به صورت مادرزادی غایب هستند و نمی‌توان این دندان‌ها را مسبب بی‌نظمی دندان‌ها قلمداد نمود.

علت عمده‌ای که اکنون برای بی‌نظمی دیر هنگام دندان‌ها بویژه در اواخر دهه دوم و اوایل دهه سوم زندگی مطرح است، رشد تاخیری فک پایین نسبت به فک بالا است که با فشردن دندانهای فک پایین به دندانهای فک بالا و نسج نرم باعث بروز یا تشدید بی‌نظمی دندان‌ها می‌گردد. این مشکل هم در افراد عادی و هم در بیماران ارتودنسی به دنبال درمان رخ می‌دهد. راه حلی که به ویژه پس از درمان ارتودونسی برای این مشکل پیشنهاد می‌گردد، کاربرد نگهدارنده‌ها (ریتینر) است. این وسایل دو نوع ثابت و متحرک هستند. نگهدارنده متحرک ارتودنسی که با نام پلاک متحرک هم می‌شناسند توسط بیمار در طول شبانه روز برداشته و گذاشته می‌شود و به طور روتین یکسال پس از اتمام درمان ارتودنسی ثابت یعنی پس از برداشتن براکت‌ها ، ابتدا به صورت تمام وقت و سپس به شکل نیمه وقت به کار می‌رود.

نگهدارنده ثابت ارتودنسی معمولا قطعه‌ای از سیم استیل است که توسط متخصص ارتودنسی در پایان درمان ثابت در پشت دندانهای جلویی چسبانده می‌شود و برای مدتی طولانی تا چندین سال در‌‌ همان محل باقی می‌ماند.
کاربرد نگهدارنده‌های ثابت یا متحرک به شکل طولانی مدت، این اطمینان را فراهم می‌سازد که بی‌نظمی دندان‌ها پس از اتمام درمان ارتودنسی مجددا ایجاد نگردد.