شیار پوش دندان یا فیشور سیلانت یک ماده دندانپزشکی بر پایه رزین کامپوزیت سفید یا شفاف است که از آن برای پوشاندن شیار‌های دندان و خصوصاً دندان‌های آسیاب استفاده می‌شود. شیار پوش دندان درواقع یک پرکننده دندان است که دندان‌پزشک‌ها به‌وسیله آن شیار‌های دندان را پر می‌کنند. این کار همیشه با هدف کاهش احتمال تشکیل پلاک دندان یا ایمن کردن دندان در برابر عوامل مخرب و پوساننده انجام می‌شود. پس کار اصلی شیار پوش دندان در شرایط مختلف ایجاد مانع روی شیار‌های دندان در برابر باکتری‌ها و ایجاد پلاک است و جلوگیری از پوسیدگی دندان، عملکرد ویژه‌اش.
ماهیت شیار پوش دندان چیست؟
شیار پوش دندان را می‌توان لایه‌ای محافظ و اعمال شده بر روی دندان (بیشتر بر روی دندان‌های آسیاب و جونده) تعریف کرد که مثل یک عایق نفوذناپذیر از دندان‌ها در برابر پوسیدگی محافظت می‌کند. در بیشتر انسان‌ها ساختار دندان‌های جونده پر از پستی‌وبلندی و شیار است و به همین دلیل روی این دندان‌ها فضای بهتری برای تجمع جرم‌ها و پلاک‌ها وجود دارد. پوسیدگی دندان بر اثر برهم خوردن تعادل بین از دست دادن و به دست آوردن مواد معدنی در سطح دندان رخ می‌دهد. مواد معدنی از طریق غذا و بزاق به دندان‌ها می‌رسد و باکتری‌های داخل دهان به‌وسیله تخمیر غذا‌ها و تولید اسید باعث از دست دادن آن‌ها می‌شود و در نتیجه پوسیدگی دندان رخ می‌دهد. راهکار ساده و ارزان دندانپزشکی برای جلوگیری از این مشکل بالقوه، اعمال یک ماده چسب مانند رزین به نام شیار پوش دندان یا فیشور سیلانت بر روی دندان و یکدست کردن و نفوذناپذیر کردن شیار‌ها در برابر جرم‌ها، باکتری‌ها و اسید‌ها است. شیار پوش دندان معمولاً روی شیار‌های دندان‌های آسیاب استفاده می‌شود و رایج‌ترین شیار‌ها و حفره‌ها را پر می‌کند. پس اگر شیار‌ها یا حفره‌های بزرگی در دندان‌های خود دارید، دندان‌پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از فیشور سیلانت استفاده کنید. بااین‌حال این روش معمولاً برای همه‌ی دندان‌های شیاردار کاربرد ندارد و اعمال آن باید طبق تشخیص دندان‌پزشک صورت بگیرد. بهبود شرایط بهداشتی دهان و دندان کارکرد اصلی فیشور سیلانت است و به همین دلیل می‌توان از آن در شرایط مختلفی استفاده کرد.
شیار پوش دندان کودکان
دندان‌های اصلی کودکان معمولاً در حدود ۶ سالگی ظاهر می‌شوند و در طی چند سال کامل می‌شوند. دندان‌های عقب دیرتر از دندان‌های جلو ظاهر می‌شوند و در بیشتر کودکان تا حدود ۱۳ سالگی کامل نمی‌شود. به عقیده خیلی از دندان‌پزشکان بهترین زمان برای استفاده از شیار پوش دندان همین سن است؛ وقتی‌که دندان‌های اصلی هنوز به‌طور مؤثر تحت تأثیر عوامل خارجی و باکتری‌ها قرار نگرفته است. سالم بودن و تحت تأثیر قرار نگرفتن دندان‌ها در سنین پایین دلیل مهمی است که کاربرد شیار پوش دندان در کودکان را نسبت به بزرگ‌سالان بیشتر توجیه می‌کند. در بعضی از فرهنگ‌های جهان اول از شیار پوش دندان به‌عنوان یک اقدام متداول پیشگیری‌کننده از پوسیدگی استفاده می‌شود، اگرچه جای اقداماتی مثل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را نمی‌گیرد.
دلایل شیارکشی دندان کودک با شیار پوش چیست؟
پیشگیری از پوسیدگی دندان
گاهی توجیه کردن کودکان درباره این موضوع مهم که باید با به کار بستن تمهیدات بهداشتی مثل مسواک زدن از دندان‌های خودشان مراقبت کنند، سخت است. کم‌تر کودکی را می‌توان پیدا کرد که به اندازه والدین به اهمیت سلامت دندان‌ها پی برده باشد و برای آن تلاش کند. همیشه آموزش‌های صحیح و اصولی در این زمینه مؤثر است، اما گاهی هم انجام تدابیر جدی‌تر مثل استفاده از فیشور سیلانت برای کودکان نتیجه بهتری در پی خواهد داشت. شیار پوش دندان موجب پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود و چون ارزان و ساده است، نه برای والدین سخت است نه کودکان را اذیت می‌کند.
وجود شیار‌های عمیق و مستعد تجمع جرم‌ها
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. ویژگی دندان‌های کودک از نظر وجود شیار‌های عمیق در دندان‌های عقب دلیلی مهم و روشن است که احتمالاً استفاده از شیار پوش دندان را ضروری می‌کند. البته این‌که والدین روی دندان‌های فرزندانشان شیار‌های عمیق ببینند نمی‌تواند دلیلی برای انجام فیشور سیلانت باشد، اما بهتر است دندان‌های کودکان را از این لحاظ بررسی کرده و بعد از مراجعه به دندان‌پزشک و توصیه او، اقدامات لازم انجام گیرد.
شیار پوش دندان موازی با ارتودنسی دندان‌ها کودک
ارتودنسی دندان همیشه در سنین پایین نتیجه بهتری دارد، اما اگر مراقبت‌های لازم در راستای برقراری شرایط مطلوب و بهداشتی برای دندان‌ها رعایت نشود، مشکلاتی به وجود می‌آورد. ممکن است هنگامی که شما به متخصص ارتودنسی مراجعه می کنید دندان های کودک نیاز به درمان های دیگری نیاز داشته باشد که در جلسه معاینه مشخص خواهد شد.
شیار پوش دندان برای بزرگ‌سالان
فیشور سیلانیت بیشتر برای کودکان توصیه می‌شود تا بزرگ‌سالان. معمولاً این توصیه به این دلیل از جانب دندان‌پزشکان مطرح می‌شود که دندان‌های تازه درآمده در کودکان هنوز در معرض پوسیدگی قرار نگرفته‌اند و همین مسأله با ماهیت پیشگیرانه شیار پوش دندان بیشتر سازگاری دارد. بااین‌حال در مورد بزرگ‌سالان و استفاده از فیشور سیلانت هیچ منع استفاده‌ای وجود ندارد، اما معمولاً بعد از مراحل دقیق و کامل پاک‌سازی سطح و شیار‌های دندان‌ها انجام می‌شود. پاک‌سازی دندان با مواد مخصوص ضدعفونی‌کننده و رفع پوسیدگی‌های سطحی برخی از این مراحل است.
به‌طورکلی برخی از شرایط را می‌توان به‌عنوان شرایط مناسب بزرگ‌سالان برای استفاده از شیار پوش دندان در نظر گرفت:
- افرادی که از بهداشت نامناسب دهان برخوردارند
- افرادی که تحت درمان با یکی از روش‌های ارتودنسی مثل ارتودنسی نامرئی هستند
- افرادی که تجربه پوسیدگی دندان در گذشته داشته‌اند یا زمان حال هم از آن رنج می‌برند
- افرادی که رژیم غذایی با قند بالا دارند
- افرادی که مینای دندان آن‌ها آسیب دیده است
- افرادی که از بیماری‌های خاص رنج می‌برند و از دارو‌های ویژه و مؤثر بر خشکی دهان، اسید معده، سلامت دندان‌ها و… استفاده می‌کنند
مراحل کار گذاشتن شیار پوش دندان
استفاده از فیشور سیلانت یک روش سریع و بدون درد است. معمولاً برای هر دندان فقط چند دقیقه طول می‌کشد و نسبت به ترمیم یا سایر درمان‌های دهان و دندان پیچیدگی کمتری دارد؛ البته در بزرگ‌سالان و دندان‌هایی که نیاز با پاک‌سازی دارد بیشتر طول می‌کشد. در این روش هیچ نیازی به استفاده از بی‌حس‌کننده‌ها نیست و یک درمان تهاجمی محسوب نمی‌شود. مراحل انجام فیشور سیلانیت دندان را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
- تمیز و خشک‌کردن دندان
- آماده‌سازی سطح دندان برای چسبندگی بهتر ماده شیار پوش دندان
- پر کردن شیار‌های دندان با ماده فیشور سیلانت
- خشک‌کردن ماده به‌وسیله نور آبی مخصوص دندانپزشکی
- بررسی دندان پر شده با شیار پوش از نظر پوشش و جزئیات کار
شیار پوش دندان بیشتر برای کدام دندان‌ها مؤثر است؟
به‌طورمعمول فیشور سیلانت برای دندان‌های شیری کودکان استفاده نمی‌شود، ولی در بعضی از موارد و بنا به توصیه دندان‌پزشک ممکن است پر کردن شیار‌های دندان‌های شیری با رزین فیشور سیلانت مناسب تشخیص داده شود. دندان‌های دائمی عقب و مخصوصاً دندان‌های آسیاب که بیشترین نقش را در جویدن غذا دارند، بهترین گزینه برای استفاده از شیار پوش دندان هستند. در مورد همین دندان‌ها هم بررسی و نظر دندان‌پزشک مشخص می‌کند که آیا شیار‌ها به اندازه کافی عمیق هستند که نیاز به مهروموم شدن داشته باشد یا نه.
عوارض شیار پوش دندان چیست؟
عوارض فیشور سیلانت به‌طورکلی نادر است، اما ممکن است در برخی از افراد واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌زا ایجاد کند. در صورت کار گذاشتن لایه ضخیمی از ماده شیار پوش، ایجاد تغییر در حالت دندان و مدل و طرز روی هم قرار گرفتن دندان‌ها هم می‌تواند جزء عوارض شیار پوش دندان محسوب شود، اما این مشکل با تغییر عادات افراد بعد از مدتی رفع می‌شود.
نگرانی‌هایی از وجود ماده بیسفنول A یا BPA هم در مورد بحث عوارض و سطح ایمنی رزین‌های فیشور سیلانت مطرح است. بیسفنول A که به شکل عمومی به‌عنوان ماده مضر در پلاستیک شناخته می‌شود، در اغلب مواد پلاستیکی و مشتق شده از پلیمر‌های رزینی وجود دارد. استفاده از شیار پوش دندان مبتنی بر رزین در افراد آشنا با ویژگی‌های بیسفنول A ایجاد نگرانی می‌کند. هرچند که تحقیقات کمی در مورد اثرات بالقوه مشتقات BPA وجود دارد، باید گفت که طولانی‌ترین زمان ماندگاری این ماده که از طریق شیار پوش‌های رزینی به دهان می‌رسد، حدود ۳ ساعت است، پس در صورت خطرناک پنداشتن این ماده هم آسیب بسیار کمی با فیشور سیلانت متوجه بدن خواهد شد.
قیمت شیار پوش دندان(هزینه فیشور سیلانت)
فیشور سیلانت اگرچه در طول سال‌ها فرسوده می‌شود اما چون ارزان است و راحت و بدون درد بر روی دندان اعمال می‌شود، قیمت مقرون‌به‌صرفه‌ای دارد. متوسط عمر و کارکرد شیار پوش معمولاً حدود شش سال است، اگرچه استفاده از کیفیت‌های مختلف این رزین پزشکی می‌تواند متوسط عمرش را کاهش یا افزایش دهد. همیشه قیمت شیار پوش دلیل محکم و قطعی‌ای دال بر پایین بودن یا بالا بودن کیفیت این ماده دندانپزشکی نیست. مراجعه به مطب‌ها یا مراکز دندانپزشکی معتبر یک راه مطمئن برای استفاده از فیشور سیلانت باکیفیت از برند‌های خوب است. جدا از این، مراقبت‌های ضروری از شیار پوش هم می‌تواند یک ارزش افزوده محسوب شود و این موضوع را فقط در قیمت فیشور سیلانت و کیفیت کار دندان‌پزشک خلاصه نکند.
