به دلیل اینکه درمان ارتودنسی به مرتب سازی دندانها می پردازد بسیاری بر این باورند که تنها مرتب شدن دندانها کافیست در صورتیکه باید بدانید دندانها بر روی استخوان و مفصل فکین سوارند پس فرم فک نیز در درمان ارتودنسی از فاکتورهای بسیار مهم و تاثیر گذار می باشد. امروزه با پیشرفت های فراوانی که در علم ارتودنسی صورت گرفته علاوه بر استفاده از ابزارهای مختلف و سیستم های درمانی متنوع به خوبی میتوان با مراجعه به ارتودنتیست در سن مناسب به بهترین درمان دست یافت تا علاوه بر داشتن روابط مطلوب فکی و دندانی از لبخندی زیبا نیز بهرمند شد.
انواع ارتودنسی دندان کدامند؟
در گذشته تا مدت ها برای درمان ناهنجاری های دهان و دندان از دستگاه های ثابت ارتودنسی استفاده می کردند، اما با انجام تحقیقات و پیشرفت علم دندانپزشکی روش های ارتودنسی متحرک نیز به درمان ناهنجاری های دهان و دندان اضافه شد. این نوع درمان نیز همانند ارتودنسی ثابت بسیار موفق بوده و با توجه به شرایط و شدت ناهنجاری در بیمار یکی از این روش ها برای درمان انتخاب خواهد شد. با ما همراه باشید در ادامه انواع روش های ارتودنسی را معرفی خواهیم کرد:
ارتودنسی نامرئی(Invisalign) چیست؟
جهت اصلاح و درمان ناهنجاری های دهان و دندان در روش ارتودنسی نامرئی نیازی به استفاده از سیم و براکت نمی باشد. این روش به ارتودنسی ژله ای نیز معروف است، چرا؟ به این دلیل که ارتودنسی نامرئی از پلاک های بسیار شفاف تشکیل شده و این پلاک ها نازک می باشند به همین دلیل به آن ارتودنسی ژله ای نیز گفته می شود. بعد از انجام معاینات و بررسی وضعیت دندانهای بیمار پلاک های ارتودنسی ثابت توسط تکنولوژی تصویر برداری سه بعدی مختص دندان های شما ساخته می شود. این پلاک ها به مدت دو هفته داخ دهان شما قرار می گیرد و هنگام غذا خوردن می توانید پلاک ها را از دهان خود خارج کنید.(متخصص ارتودنسی حتما توضیحات لازم را برای شما ارائه می دهد.) بعد از تعیین جلسات معاینه در هر جلسه پلاک های جدید به شما تحویل داده می شود و وضعیت دندانها مجدد بررسی خواهد شد.
ارتودنسی دیمون(Damon) چیست؟
از جدید ترین و البته پر طرفدارترین روش ها ارتودنسی می توان به ارتودنسی دیمون اشاره کرد، ارتودنسی دیمون از براکت های تشکیل شده که قابلیت باز و بسته شدن دارند و نیازی به استفاده از کش های ارتودنسی نیست. در ارتودنسی دیمون از روش سلف لیگیت استفاده می شود، نحوه نگهداری و تمیز کردن ارتودنسی دیمون بسیار آسان تر است و از دلایل محبوبیت ارتودنسی به روش دیمون تعداد جلسات معاینه می باشد. در ارتودنسی دیمون نسبت به بقیه روش های دیگر تعداد جلسات معاینه کمتر است.
ارتودنسی ثابت چیست؟
ارتودنسی ثابت نیز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد چراکه بعد از نصب براکت های ارتودنسی ثابت بر روی دندان بیمار تا اتمام طول دوره درمان شما نمی توانید براکت ها را از دهان خود خارج کنید، دقیقا برعکس ارتودنسی نامرئی. بعد از نصب براکت ها با فشار ملایمی که این براکت ها در طول دوره درمان به دندان وارد می کند دندان ها در موقعیت مناسب خود قرار خواهند گرفت.
ارتودنسی لینگوال چیست؟
ارتودنسی لینگوال نیز مخفی می باشد و کسی متوجه این نمی شود که شما روی دندانهایتان از براکت های ارتودنسی استفاده کرده اید، چرا؟ چون ارتودنسی لینگوال برخلاف ارتودنسی دیمون و… به پشت دندانها متصل می شود. شاید شما این روش را به اسم ارتودنسی زبانی می شناسید، درسته به این روش ارتودنسی زبانی هم گفته میشه چراکه کلمه لینگوال یک کلمه لاتین می باشد و معنی آن زبان می باشد.
ارتودنسی متحرک شامل چه دستگاه های است؟
در ادامه با انواع دستگاه های ارتودنسی متحرک آشنا خواهیم شد:
پلاک متحرک ارتودنسی
پلاک متحرک ارتودنسی یکی از ابزارهای متحرک ارتودنسی است که در حین درمان ارتودنسی گاها در کنار بریس ها به منظور تغییر شکل دندان ها و فک و رسیدن به نتیجه دلخواه ارتودنسی و همچنین گاها در پایان درمان ارتودنسی در قالب نگهدارنده به منظور حفظ نتیجه درمان کاربرد دارد. در واقع می توان گفت پلاک متحرک ارتودنسی برای جابجایی های جزیی دندان ها وسیع کردن قوس و کام باز ویا بستن فضا و همچنین حفظ فضا کاربرد دارد.
دستگاه فانکشنال ارتودنسی
این نوع پلاک های ارتودنسی معمولا فک پایین را به جلو حرکت می دهد تا اختلال بایت (روابط فکی و دندانی) را از بین ببرد. در واقع می توان گفت که دستگاه فانکشنال ارتودنسی مربوط به ناهنجاری کلاس ۲ یا جلو بودن دندان های فک بالا می باشد. همچنین باید بدانید که رسیدن به نتیجه مطلوب نیازمند همکاری بیمار می باشد. همچنین در ادامه درمان فانکشنال در اکثر مواقع بیمار باید از دستگاههای ثابت (بریس های ارتودنسی) استفاده کند تا نتیجه دلخواه تثبیت شود به همین منظور ارتودنسی ثابت بلافاصله بعد از دستگاه فانکشنال به کار برده می شود.
دستگاه فانکشنال معمولا به صورت تویین بلاک (دو تکه) برای هر دو فک تعبیه می شود. هدف از استفاده این دستگاه نیز جلو راندن فک پایین است تا فک پایین با فک بالا هم محور شود و دو فک به خوبی روی هم قرار بگیرند. این دستگاه به دلیل متحرک بودن دو تکه است و یک بخش برای فک بالا و یک بخش برای فک پایین و عملکرد همزمان این دو بخش تویین بلاک نامیده می شود این دو بخش شبیه به دو بلوک پلاستیکی است که با بستن دهان به گونه ای روی هم قرار می گیرند که فک پایین جلوتر می آید و با تکرار این رفتار به مرور زمان فک پایین برای همیشه در این موقعیت جلوتر فرار می گیرد.
هدگیر ارتودنسی
هدگیر ارتودنسی نوعی دستگاه متحرک ارتودنسی است که به دستگاههای ثابت ارتودنسی و یا پلاک عریض کننده فکک بالا متصل می شود و به اصطلاح برخی مشکلات روابط دندانی و فکی کمک می کند. هدگیر ارتودنسی مدتی قبل به صورت مرتب استفاده می شد در صورتیکه امروزه کاربردش کمتر شده چرا که دستگاههای با نتایج مشابه و در عین حال قابل قبول تری در دسترس هستند. هرچند با این حال در برخی موارد هنوز هم ممکن است هدگیر بهترین گزینه ممکن باشد.
در ظاهر ممکن است استفاده کردن از دستگاه هدگیر ارتودنسی چالش بزرگی به نظر برسد و هیچ کسی هم این نکته را انکار نمی کند اما باید این را هم در نظر داشته باشید که عادت کردن به این دستگاه هم نیازمند گذشت زمان است و مهم تر از آن هدف شما از درمان و انگیزه ی درونی شما بسیار کمک کننده در استفاده درست از دستگاه می باشد. پس با دقت دستور العمل های متخصص ارتودنسی خود را پیروی کنید تا به بهترین شکل روند درمان شما سپری شود. لازم است هدگیر تقریبا 18ساعت در روز پوشیده شود تا موثر واقع شود که معمولا بازه درمانی 6 تا 18 ماه را در بر میگیرد و این مدت بستگی به میزان ناهنجاری و همچنین همکاری خود بیمار دارد.
کاربردهای هدگیر ارتودنسی چیست؟
گاهی اوقات براکت ها به تنهایی برای جابجایی دندانها به موقعیت صحیح شان کافی نیستند یا نمی توانند مشکل مربوط به روابط فکی یا مشکل مربوط به رشد فک ها را برطرف کنند در چنین شرایطی ممکن است متخصص ارتودنسی به شما پیشنهاد دهد تا از سایر دستگاههای ارتودنسی استفاده کنید هدگیر ارتودنسی هدگیر ارتودنسی دستگاهی خارج دهانی است که نیروی کافی برای جابجایی صحیح دندانها و هدایت رشد صورت را فراهم می کند. شایع ترین کاربرد هدگیر استفاده جهت اصلاح دیسکوسپنی های ساجیتال می باشد. معمولا هدگیر برای بیماران در حال رشد مورد استفاده قرار می گیرد تا به لحاظ ارتوپدیک به اصلاح رشد فک بالا بپردازد.
هدگیر ارتودنسی از طریق قلاب های فلزی یا یک فیس بو به براکت ها یا پلاک متحرک فک بالا متصل می شود. پد گردنی یا یک پوشش پارچه ای پس سری از هدگیر پشتیبانی می کند. هدف هدگیر کند کردن یا متوقف کردن رشد فک بالا است و به این ترتیب به کاهش و یا جلوگیری از ایجاد اورجت شدید کمک می کند به علاوه می توان از هدگیر جهت ایجاد فضای بیشتر برای مرتب کردن دندان های کج استفاده کرد. هدگیر از طریق بند ها و تیوب های دندان های آسیای بزرگ به دندان ها متصل می شود و کمک می کند تا این دندان ها به سمت عقب حرکت کنند تا فضا برای دندان های جلویی باز شود.
فیس ماسک
فیس ماسک ارتودنسی دستگاهی متحرک با عملکرد ارتوپدیک در درمان های ارتودنسی است که برای اصلاح رشد ناهنجاری های عقب بودن فک در سنین رشد کودکان (بین 8 تا 13 سالگی ) بکار می رود. از این دستگاه برای تحریک رشد فک بالا رو به جلو استفاده می شود. این دستگاه در بیمارانی که فک بالای عقب رفته و ظاهرا فک پایین جلو آمده داشته شدت مشکلشان خفیف بوده و عامل وراثتی قوی برای این مشکل ندارند کاربرد بسیار مطلوبی داشته و ممکن است نیاز به جراحی در سنین بالاتر را مرتفع سازد. این دستگاه در مواقعی که فک بالا با سرعت کافی رشد نکند و ناهنجاری کراس بایت یا آندر بایت به وجود آید مورد استفاده قرار می گیرد.
این دستگاه یک تکه است و از میله فلزی ضد زنگ تشکیل شده که به پد ها یا تکیه گاه هایی روی پیشانی و چانه متصل می شوند. فیس ماسک به رابر بند ها یا کش ارتودنسی و بریس های فوقانی گیر داده می شوند تا فک بالا را به تدریج رو به جلو بکشند. میله فلزی نقش چهارچوبی را دارد که پیشانی و چانه را نگه می دارد و هم چنین پدها به راحتی قابل تنظیم هستند تا ارتفاع دستگاه متناسب با صورت بیمار باشد. همکاری بیمار درنتیجه درمان بسیار مهم است. مانند هر دستگاه متحرک دیگر در ارتودنسی برای بیمارانی که فیس ماسک دارند مدت زمان کوتاهی طول می کشد تا به دستگاه جدید عادت کنند. در این حین ممکن است بیمار با کمی درد و التهاب در دهان مواجه شود که بعد از عادت کردن وی به دستگاه برطرف خواهد شد.
فیس ماسک باید دست کم 18 ساعت در شبانه روز استفاده شود. بیمار همکار نیز حتما به نتیجه مطلوبی دست می یابد. نیرو های القا شده از طرف کش ها بسیار قوی هستند بنابراین باید به پوست زیر تکیه گاه پیشانی و چانه استراحت بدهید و بگذارید پوست دقایقی در روز نفس بکشد. در طول شب و هنگام خواب نیز می بایست که از دستگاه استفاده کرد زیرا بهترین زمان برای اثر گذاری دستگاه می باشد. همچنین به خاطر داشته باشید که اگر فیس ماسک بلافاصله قبل از خواب استفاده شود غالبا با حساسیت و درد بیشتری همراه است و باعث می شود بیمار ناخود آگاه آن را درآورد بنابراین سعی کنید دستگاه را از ساعات اولیه بعدازظهر استفاده کنید تا درمان موفقیت آمیز باشد.
نحوه نگهداری و تمیز کردن فیس ماسک
فیس ماسک را می توان با پارچه مرطوب یا هرنوع پد ضد عفونی کننده تمیز کرد. تکیه گاههای پیشانی و چانه را نیز می توانید هنگامی که به متخصص خود مراجعه می کنید تعویض کنید. فیس ماسک را باید به صورت مرتب استفاده کرده تا به بهترین نتیجه دست یابید و نتیجه را به خوبی حفظ کنید. هنگام غذا خوردن و مسواک دستگاه را خارج کنید اما به سرعت فیس ماسک را بپوشید و از خوردن غذاهای سفت و چسبناک خودداری کنید. کش های متصل به دستگاه و دندان ها را باید هر 12 ساعت تعویض کنید اما نکته حائز اهمیت در رابطه با آنها اینجاست که حداقل 4ساعت باید فاصله باشد بین هر بار گذاشتن و برداشتن دستگاهها.
ارتودنسی ثابت شامل چه دستگاه های است؟
دستگاههای ارتودنسی ثابت شامل براکت هایی میباشد که روی دندانها چسبانده میشوند همچنین انتقال نیرو به براکت و دندانها توسط سیم یا وایر باریکی که داخل براکت قرار میگیرد انجام میشود. به منظور نگه داشتن وایر داخل براکت متخصص ارتودنسی از کش یا اورینگ استفاده میکند. جهت زیبایی بیشتر، این کش ها یا اورینگها درمجموعه ای از رنگ های مختلف وجذاب وجود دارند که میتواند به دلخواه بیمار رنگش تغییرکند. بعضی از بیماران ترجیح میدهند که اورینگ های آنها غیرقابل مشاهده باشد ازهمین رو اورینگ های خاکستری یارنگ براکت را انتخاب میکنند.
نگین ارتودنسی یا براکت
نگین یا براکت ارتودنسی قطعات مربعی شکل کوچکی از جنس فلز یا سرامیک هستند که با کمک چسب مخصوص ارتودنسی به سطح دندان چسبانده می شوند. وظیفه اصلی نگین براکت، اتصال ضمائم مختلف به دندان است در واقع نگین براکت همانند دستگیره عمل می کنند و به کمک آن می توان دندان را گرفته و به سمت مورد نظر کشاند. امروزه با پیشرفت های فراوان در این زمینه نگین ها یا براکت های مختلفی وجود دارند که هریک برای شرایط مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.
هر دندان براکت خاصی دارد که فرم آن از آناتومی سطح دندان تبعیت می کند و زوایای خاصی در آن تعبیه شده است. روی بعضی از براکت ها هوک یا قلاب وجود دارد همچنین هر براکت شیاری دارد که سیم ارتودنسی داخل آن قرار می گیرد. امروزه با پیشرفت های فراوانی که در درمان ارتودنسی و دستگاههای به کار رفته در این درمان صورت گرفته براکت ها شامل انواع و اقسام مختلفی می باشند. در ادامه می پردازیم به تاریخچه ارتودنسی و نحوه ایجاد و پیشرفت این سیستم در گذار زمان.
در دهه های اخیر با پیشرفت های فراوان در علم دندان پزشکی هم چنین شاخه ارتودنسی شرکت ها ی مختلف دست به تولید انواع مختلف براکت ها جهت زیبایی بیشتر و همچنین کارایی بهتر آن ها زده اند.
نگین براکت ممکن است از جنس فلز استیل و یا سرامیک شفاف ساخته شوند. همچنین براکت ها از لحاظ جنس و عملکرد به انواع مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از براکت های معمول، براکت های سلف لیگیت، براکت های لینگوال یا زبانی همچنین براکت های سرامیکی که هر کدام از این نگین ها شامل خصوصیات و کارایی منحصر به فرد خود هستند.
انواع نگین یا براکت ارتودنسی
در ادامه با انواع نگین و یا براکت ارتودنسی آشنا خواهیم شد:
براکت های فلزی
این نوع براکت ها که از اولین نوع براکت های به کار رفته در درمان های ارتودنسی می باشند از جنس فولاد ضد زنگ هستند و گاهی همراه با تیتانیوم به کار می روند. براکت های فلزی رایج ترین نوع براکت ها هستند. دستگاههای ارتودنسی قدیمی شامل براکت های کوچکی می باشند که روی دندان ها چسبانده می شوند و همچنین بند هایی که روی دندان های آسیا قرار می گیرند. گره های الاستیک (اورینگ) سیم را روی براکت های فلزی نگه می دارد. یکی از مزایای براکت های فلزی این است که اورینگ های رنگی به کودکان فرصت خودنمایی می دهند.
براکت های سلف لیگیت
براکت های سلف لیگیت یا خود بازشونده دارای گیره ای هستند که باز و بسته می شوند. وقتی گیره ها بسته هستند آرچ وایر را در جای خود ثابت نگه می دارند از این رو براکت های سلف لیگیت نیازی به گره های الاستیکی ندارند در عوض سیم درون براکت قرار می گیرد. این نوع براکت ها تا حدودی طول درمان ارتودنسی را کاهش می دهند و همچنین به علت فشار نیرو های کمتر به دندان ها درد کمتری به دندان ها تحمیل می شود و در قیاس با براکت های سنتی به تنظیمات کمتری نیاز دارد. با این حال در پایان درمان ارتودنسی اعمال جزئیات نهایی روی دندان ها با براکت های سلف لیگیت در مقایسه با براکت های معمول ممکن است دشوارتر باشد.
براکت های زبانی یا لینگوال
براکت های لینگوال براکت های ثابت هستند که به صورت اختصاصی هر فرد تهیه شده و پشت دندان ها متصل می شود. از این رو این براکت ها قابل مشاهده نیستند بنابراین براکت های لینگوال برای افرادی که دوست ندارند براکت های آنها قابل رویت باشد بهترین جایگزین تلقی می شود. البته این سیستم به دلیل محدودیت های لابراتواری هنوز در ایران به درستی وجود ندارد.
براکت های سرامیکی
براکت های سرامیکی یا شفاف به عنوان جایگزینی برای براکت های فلزی سنتی به کار می روند چون تقریبا همرنگ دندان ها هستند و تا حدود بسیار زیادی قابل مشاهده نیستند و جلب توجه نمی کنند. معمولا این براکت ها از سرامیک یا مواد پلاستیکی ساخته شده اند و به شیوه ای مشابه براکت های فلزی عمل می کنند. گره های الاستیکی شفاف و گره های فلزی سفید برای استفاده همراه این براکت ها وجود دارد که تا حدود زیادی به کمتر دیده شدن براکت ها کمک می کند. براکت های شفاف نسبت به براکت های فلزی شکننده تر هستند بنابراین باید مراقبت بیشتری نسبت به این براکت ها داشت. البته جدا شدن نگین های سرامیکی نسبت به فلزی از سطح دندان کمتر روی می دهد.
بند ارتودنسی
حلقه های فلزی هستند که اغلب دور دندان های کرسی عقب چسبانده می شوند و روی آنها نیز براکتی خاص تحت عنوان تیوب برای عبور سیم یا وایر ارتودنسی تعبیه شده است. به علاوه قلابی برای اتصال کش ارتودنسی دارند. در سمت زبانی بند ها نیز معمولا گیره هایی تحت عنوان کلیت زبانی قرار دارد که در صورت برآمده شدن به راحتی می توانید توسط یک قاشق آن را اصلاح کنید. بند های ارتودنسی در روزهای اول ارتودنسی ممکن است بسیار ناراحت کننده باشند که در این صورت می توانید توسط موم ارتودنسی اصطکاکات آن ها را با زبان و لپ خود جلوگیری کنید تا میزان آزار آن کمتر شود.