آبسه دندان مجموعه‌ای چرکی است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. آبسه می‌تواند در قسمت‌های مختلفی نزدیک دندان ایجاد شود و دلایل زیادی برای به وجود آمدن آن وجود دارد. آبسه پری آپیکال در انتهای ریشه به وجود می‌آید و آبسه پریودنتال در لثه و کنار ریشه دندان رخ می‌دهد.
آبسه دندان پری آپیکال معمولاً درنتیجه عفونت دندانی درمان‌نشده و آسیب به دندان ایجاد می‌شود. عفونت ناشی از تحریک و تورم (التهاب) می‌تواند باعث ایجاد آبسه در انتهای ریشه دندان شود.
دندان‌پزشکان با تخلیه آبسه دندان و از بین بردن عفونت، آبسه دندان را درمان می‌کنند. ممکن است دندان‌پزشکان بتوانند دندان را با درمان ریشه نجات دهند. اما در برخی موارد احتمال دارد نیاز به کشیدن دندان باشد. عدم درمان آبسه دندان می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی خطرات جانی شود.
علائم و نشانه‌های آبسه دندان چیست؟
- دندان‌درد شدید، ثابت و ضربان دار که می‌تواند به استخوان فک،
- گردن یا گوش بیمار سرایت کند.
- درد یا ناراحتی دندان در دمای سرد و گرم
- درد یا ناراحتی دندان ناشی از فشار جویدن یا گاز گرفتن
- تب
- تورم در صورت، گونه یا گردن که می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی یا بلع شود
- غدد لنفاوی حساس و متورم در زیر فک یا گردن
- بوی بد دهان
- هجوم ناگهانی مایعات بدبو، بدمزه و مایع نمکی در دهان و تسکین
- درد، در صورت پاره شدن آبسه
چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم آبسه دندان، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر تب و تورم در صورت خود دارید یا در تنفس یا بلع مشکل دارید و نمی‌توانید به دندانپزشک مراجعه کنید، به اورژانس مراجعه کنید. احتمالا این علائم نشان‌دهنده این باشد که عفونت عمیق‌تر شده و به فک، گلو یا گردن یا حتی به سایر نقاط بدن گسترش یافته است.
علل ایجاد آبسه دهان و دندان
آبسه دندان پری آپیکال زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها به پالپ دندان حمله کنند. پالپ داخلی‌ترین قسمت دندان است که حاوی رگ‌های خونی، اعصاب و بافت همبند است.
باکتری‌ها از طریق حفره دندان یا براده یا ترک وارد دندان می‌شوند و تا ریشه گسترش می‌یابند. عفونت باکتریایی می‌تواند باعث تورم و التهاب ریشه دندان شوند.
عواملی که خطر آبسه دندان را افزایش می‌دهند:
بهداشت و مراقبت‌های دندانی ضعیف. عدم مراقبت صحیح از دندان‌ها و لثه‌ها – مانند مسواک نزدن و عدم استفاده از نخ دندان – می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات دهان و دندان را افزایش دهد. این مشکلات شامل پوسیدگی دندان، بیماری لثه، آبسه دندان و سایر عوارض دهان و دندان است.
رژیم غذایی سرشار از قند. خوردن و نوشیدن مکرر مواد غذایی غنی از قند، مانند شیرینی و نوشابه، می‌تواند به ایجاد عفونت دندانی منجر شده و به آبسه دندان تبدیل شود. دهان خشک. خشکی دهان خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد و اغلب ناشی از افزایش سن بوده یا به دلیل عوارض جانبی برخی داروها به وجود می‌آید.
ترکاندن آبسه دندان
آبسه دندان خودبه‌خود از بین نمی‌رود و نیاز به درمان دارد. در صورتیکه آبسه دندان را بترکانید یا خود به خود پاره شود، احتمالاً درد ناشی از آن بسیار کاهش می‌یابد و ممکن است تصور کنید که مشکل برطرف شده است اما هنوز هم باید تحت درمان دندانپزشکی قرار بگیرید.
درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت
اگر آبسه تخلیه نشود، عفونت می‌تواند به فک و سایر نواحی سر و گردن سرایت کند. اگر دندان در نزدیکی سینوس ماگزیلاری – دو فضای بزرگ زیر چشم و پشت گونه – قرار داشته باشد احتمال دارد یک روزنه بین آبسه دندان و سینوس ایجاد شود. این مسئله می‌تواند باعث عفونت در حفره سینوسی شود. حتی ممکن است به سپسیس منجر شود که یک نوع عفونت تهدیدکننده جان است که در سراسر بدن بیمار پخش می‌شود. برای درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت حتماً باید به دندانپزشک مراجعه کنید و در صورت عدم دسترسی سریع به دندانپزشک می‌توانید به اورژانس مراجعه کنید. اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشید و آبسه دندان را درمان نکنید، خطر گسترش عفونت در بدن بیشتر می‌شود.
پیشگیری از آبسه دندان
برای پیشگیری از آبسه دندان باید از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان از دندان‌های خود به خوبی مراقبت کنید:
آب حاوی فلوراید بنوشید.
دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز به مدت دو دقیقه با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن بین دندان‌ها استفاده کنید.
مسواک خود را هر 3 یا 4 ماه یک‌بار تعویض کنید.
رژیم غذایی سالمی داشته باشید، مصرف مواد غذایی شیرین و سرشار از قند را محدود کنید.
به‌طور منظم برای چکاپ و تمیز کردن دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید.
درمان آبسه دندان در خانه
آبسه دندان باید توسط دندانپزشک درمان شود، اما برخی از درمان‌های خانگی می‌توانند درد ناشی از عفونت را تسکین دهند. درمان‌های خانگی زیر را می‌توان همراه با درمان‌های تجویزشده به کار برد:
درمان آبسه دندان با آب‌نمک
شستشوی دهان با آب‌نمک یک گزینه آسان و مقرون‌به‌صرفه برای تسکین موقت آبسه دندان است. همچنین این روش می‌تواند باعث بهبود زخم و سلامت لثه‌ها شود.
برای اثرگذاری این روش درمانی1/2 قاشق چای‌خوری نمک معمولی را با 1/2 فنجان آب گرم مخلوط کنید. دهان خود را با آب‌نمک بشویید. سعی کنید حداقل دو دقیقه آن را در داخل دهان خود بچرخانید و سپس بیرون بریزید. این روش درمانی را در طول روز سه بار تکرار کنید.
درمان آبسه دندان با جوش‌شیرین
جوش‌شیرین یکی دیگر از گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه برای درمان آبسه دندان است. احتمالاً همیشه مقداری جوش‌شیرین در کابینت آشپزخانه خود داشته باشید. با استفاده از جوش‌شیرین می‌توان به راحتی پلاک دهانی را از بین برد. همچنین دارای خواص ضد باکتریایی نیز می‌باشد.
برای استفاده از این روش ½ قاشق غذاخوری جوش‌شیرین را با ½ فنجان آب و کمی نمک مخلوط کنید. مخلوط را تا پنج دقیقه در دهان خود بچرخانید و سپس بیرون بریزید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که مخلوط تمام شود. می‌توانید این کار را تا دو بار در روز تکرار کنید.
استفاده از نشاسته برای درمان آبسه دندان
ترکیبات خاص موجود در نشاسته این ماده را به ماده‌ای مفید برای درمان عفونت دندان و لثه تبدیل کرده است. درواقع نشاسته چرک دندان را از مجاری متصل به دندان خارج کرده و موجب تخلیه چرک دندان و لثه‌ها می‌شود.
برای استفاده از این روش درمانی دو قاشق چای‌خوری نشاسته را در نصف لیوان آب ولرم حل کرده و آن را روی قسمت موردنظر قرار دهید و 10 دقیقه منتظر بمانید. این کار را چندین مرتبه تکرار کنید تا عفونت دندان به‌طور کامل از بین برود.
استفاده از روغن پونه‌ی کوهی برای درمان آبسه دندان
روغن پونه‌ی کوهی یک ماده‌ی آنتی باکتریال و آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند به کاهش تورم و درد ناشی از آبسه دندان کمک کند. البته قبل از استفاده از این روغن برای درمان آبسه دندان باید آن را با روغن حامل رقیق کنید تا از تحریک بیشتر آبسه جلوگیری کنید.
برای استفاده از این روش درمانی چند قطره روغن پونه‌ی کوهی را با سی میلی‌لیتر روغن حامل مخلوط کرده و چند قطره از این مخلوط را به یک پنبه آغشته کنید. سپس پنبه را به مدت دو الی سه دقیقه روی ناحیه عفونی قرار دهید و پس‌ازآن پنبه را بردارید. اجازه دهید روغن حداقل 10 دقیقه روی پوستتان بماند و سپس آن را بشویید.
استفاده از کمپرس آب سرد برای کاهش درد و تورم آبسه دندان
برای استفاده از این روش تکه‌های یخ را در یک حوله خشک بریزید و آن را روی پوست خود و در نزدیکی ناحیه آسیب‌دیده نگه دارید. می‌توانید کمپرس آب سرد را در فواصل 15 دقیقه‌ای مورداستفاده قرار دهید. می‌توانید چندین بار در روز از این روش درمانی استفاده کنید.
استفاده از چای شنبلیله برای درمان آبسه دندان
گیاه شنبلیله دارای خواص ضد باکتریایی است و از دیرباز به‌عنوان یک درمان خانگی برای بهبود زخم‌ها و کاهش التهاب به کار رفته است. برای استفاده از این روش درمانی یک قاشق چای‌خوری شنبلیله آسیاب شده را در یک فنجان آب داغ حل کرده و چای شنبلیله درست کنید. پس‌ازآنکه مخلوط سرد شد مقدار کمی از آن را بر روی محل موردنظر قرار دهید. می توانید این روش را چند بار تکرار کنید.
استفاده از روغن میخک برای درمان آبسه دندان
از زمان‌های قدیم از روغن میخک به‌عنوان یک روش درمانی طبیعی برای دندان‌درد استفاده می‌کردند و احتمالاً خواص ضد باکتری و ضدالتهابی دارد. روغن میخک هم به‌صورت رقیق و هم به شکل بسیار غلیظ وجود دارد. اگر از شکل روغن غلیظ استفاده می‌کنید حتماً به یاد داشته باشید که قبل از استفاده آن را رقیق کنید (3 تا 5 قطره روغن را در 30 میلی‌لیتر روغن حامل حل کنید).
برای استفاده از این روش درمانی روغن رقیق‌شده را در یک تکه پنبه بریزید و آن را به ناحیه آسیب‌دیده بمالید. همچنین می‌توانید چند قطره روغن را در یک لیوان آب بریزید و دهان‌شویه روغن میخک درست کنید. در طول روز سه بار این روش را تکرار کنید.
استفاده از روغن آویشن برای درمان آبسه دندان
روغن آویشن یکی از روغن‌های قوی برای از بین بردن انگل‌ها، مبارزه با باکتری‌ها و کاهش التهابات است. حتماً قبل از استفاده از این روغن با استفاده از روغن حامل آن را رقیق کنید. برای استفاده از این روش روغن آویشن رقیق‌شده را با پنبه بر روی ناحیه آسیب‌دیده قرار دهید. همچنین می‌توانید چند قطره روغن آویشن را به یک لیوان آب اضافه کرده و دهان‌شویه درست کنید. می‌توانید تا سه بار در روز این روغن استفاده کنید.
استفاده از سیر برای درمان آبسه دندان
سیر یکی از داروهای طبیعی است و کاربردهای فراوانی دارد و می‌توان از آن به‌عنوان درمان درد و از بین بردن باکتری‌ها استفاده کرد. برای استفاده از این روش درمانی یک حبه سیر تازه را له کرده و خمیر سیر درست کنید و سپس آن را روی ناحیه‌ی عفونی قرار دهید. می‌توانید چندین بار در روز این روش را تکرار کنید.
آنتی‌بیوتیک برای عفونت و آبسه دندان
حتماً به این نکته توجه داشته باشید که مصرف هرگونه آنتی‌بیوتیک بدون تجویز پزشک ممنوع است و می‌تواند اثرات بدی بر روی سلامت فرد داشته باشد. اما چند تا از مؤثرترین آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت و آبسه دندان آموکسی کلاو، اریترومایسین، پنی‌سیلین، آمپی‌سیلین و آزیترومایسین هستند. حتماً به یاد داشته باشید که معرفی این آنتی‌بیوتیک‌ها به معنی تجویز این داروها نبوده و باید قبل از مصرف هرگونه ماده‌ی دارویی با دندانپزشک خود مشورت نمایید.
نکته‌ی پایانی
آبسه دهان و دندان یک عفونت جدی است که در صورت عدم درمان می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن ازجمله صورت و چشم‌ها سرایت کند. اگر آبسه دندان دارید، فوراً به پزشک و در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان‌های خانگی ذکرشده در بالا به‌عنوان درمان‌های مکمل برای درمان‌های تجویزشده توسط پزشک به کار می‌رود و جایگزین روش‌های درمانی تجویزشده توسط پزشک نیست چراکه احتمالاً به آنتی‌بیوتیک و مراقبت‌های دندانی فوری نیاز داشته باشید.